(Hoe) bereiken we op tijd netto zero CO2-uitstoot?

Voorspellen is lastig vooral als het om de toekomst gaat. En helemaal als het gaat om complexe mondiale maatschappelijke systemen. Daarom maakt Shell vaak gebruik van verschillende scenario’s om een beter beeld te krijgen van de mogelijk af te leggen weg.

Om de weg naar het Klimaatakkoord van Parijs[1] wat meer handen en voeten te geven heeft Shell onder de titel “Sky” een boekje met een aantal scenario’s uitgegeven.[2] Verplichte stof voor iedereen die een mening heeft of wil vormen of wil bijstellen over dit onderwerp.

Shell zou Shell niet zijn als het niet zou beginnen met wat interessante gegevens en caveats.

 

  • Het gemiddelde jaarlijkse energiegebruik per persoon is op dit moment 80 Gigajoules (GJ) en snelgroeiend. In de VS is het al 300 GJ tegenover Kenia nog maar 20 GJ!
  • In de eerste twee decennia van deze eeuw is het aantal verbindingen dat mensen maken door middel van internationale reizen verdubbeld.
  • In sommige Westerse landen bestaat een ratio van 800 auto’s op 1000 inwoners terwijl die ratio in India 42 is….en snel groeiend, want inwoners van India willen dezelfde welvaart bereiken als de inwoners van Westerse landen al hebben.
  • Wellicht contra intuïtief, maar efficiency blijkt vaak tot groei van verbruik te leiden. Zo heeft de omschakeling naar energiezuinige ledlampen te leiden groei in lichttoepassingen zelfs in steden waarvan men dacht dat hun lichtbehoefte verzadigd was
  • Bronnen van hernieuwbare energie moeten en de huidige fossiele energie en de groei aan energiebehoefte opvangen. En sommige ontwikkelingslanden gaat het niet snel genoeg: Vietnam bijvoorbeeld is bezig nieuwe kolencentrales te bouwen. Shell houdt er dan ook rekening mee dat Westerse landen zero-emissie eerder zullen bereiken dan veel ontwikkelingslanden.
  • Voorlopig zijn er nog geen grootschalig toepasbare fossielvrije oplossingen voor zaken als vliegen, varen, sommige chemische processen en voor industrieën die zeer hoge temperaturen nodig hebben zoals hoogovens.
  • Energietransitie zal ook op weerstand stuiten omdat het zal leden tot verlies van geïnvesteerd kapitaal en van bestaande arbeidsplaatsen. Weliswaar zal het ook leiden tot veel nieuwe werkgelegenheid, maar dat is er niet onmiddellijk en vaak lijkt het in eerste instantie onbereikbaar voor degenen die hun baan kwijtraken.
  • En de snelheid van ontwikkeling door bedrijven is voor een groot deel afhankelijk van de vraag of overheden de juiste randvoorwaarden creëren en een consistent beleid voeren.

Er worden drie scenario’s bestudeerd, of beter gezegd: ontwikkeld: Mountains, een scenario dat uitgaat van een top-down benadering met overheid in de lead. Of een, meer bottom-up waarbij de markt de drijvende kracht is: Oceans en tenslotte een combinatie van de twee, the best of both worlds, Sky genaamd. Het Klimaatakkoord van Parijs kan alleen gehaald worden in een Sky-scenario. In het Oceans (markt gedreven) scenario zou het tot ver na 2100 duren voordat CO2 neutraliteit bereikt wordt, terwijl het doel is dit voor 2070 te bereiken..

Oceans en Mountains zijn tot stand gekomen op de traditionele manier waarop Shell al decennia scenario’s schrijft: Shellmedewerkers worden uitgenodigd om in groepen te werken aan beelden over maatschappelijke trends die in potentie de komende eeuw vorm kunnen geven. Uit dat werk ontstaan contrasterende verhaallijnen.  Deze verhaallijnen worden getest aan de hand van modellen over energie-ontwikkeling om het effect te testen.  Zo ontstaan consistente, waarschijnlijke scenario’s.  Deze scenario’s zoeken geen doel. Vandaar dat het mogelijk is dat in Oceans en Mountains scenario’s de zero CO2-uitstoot nog niet bereikt is in 2100.

Bij Sky is het bereiken van netto zero CO2-emissie als doel gesteld voor de aanvang van het proces. Een ander uitgangspunt is dat er tussen 2018 en 2030 geen dramatische veranderingen zullen kunnen plaatsvinden omdat we te maken hebben met al gedane investeringen en weerstanden die nog overwonnen moeten worden. En omdat de nodige technologieën nog niet voldoende uitontwikkeld zijn. Wel zal er in die tijd aanmerkelijk geïnvesteerd worden in capaciteitsuitbreiding en zal er een forse kostenreductie plaatsvinden.

Uitgangspunten Sky:

  • Alle regeringen betrokken het Parijse Klimaatpact werken mee conform wat vastgelegd is in het Pact, ook China en India schakelen op.
  • Gedurende de jaren ’20 zal de emissie niet drastisch afnemen, maar zal er al wel veel capaciteit worden neergezet;
  • Energieverbruik per hoofd van de bevolking stijgt nauwelijks verder en blijft onder 100GJ, dankzij een zeer sterke stijging in energie-efficiency.[3]
  • Gedurende de jaren ’20 zullen steeds meer landen inclusief Vietnam en India besluiten te stoppen met het bouwen van kolencentrales en China zal zich gaan inspannen om kolencentrales uit te faseren;
  • Begin 2030 zal alle groei van energiebehoefte opgevangen kunnen worden door duurzaam opgewekte energie.[4] Tegen 2070 zal kolen van een aandeel van 20% zijn gezakt naar 6% en zal het alleen nog maar worden ingezet voor zeer hoge temperatuur toepassingen zoals het smelten van metaal uit ertsen.
  • Door de sterke technologische vooruitgang o.a. in energieopslag, CCS en biobrandstoffen in de jaren ’20, zal er een positieve kentering komen in de jaren ’30. Dit wordt bovendien gefaciliteerd door een juiste overheidssturing bijvoorbeeld m.b.t. beprijzing van CO2uitstoot.
  • Sky voorspelt ook de opkomst van waterstof, in het begin vooral als opslag voor overtollige hernieuwbare energie uiteindelijk zal het in Sky een aandeel van 10% krijgen vooral in transport (ook vlieg-) en industrie.
  • Met de daling van het gebruik van aardolie en aardgas, zullen overtollige olie- en gasfaciliteiten hergebruikt gaan worden voor opslag en transport van waterstof;
  • Zowel de distributienetten van elektriciteit en waterstof zijn sterk uitgebouwd; Sky zet vooral sterk in op elektrificatie; vijf keer zoveel elektriciteitsgebruik in 2070 vergeleken met 2020;
  • Sky rept niet over warmtenetten, restwarmte of aardwarmte;
  • Vloeibare biobrandstoffen maken hun entree in de wereld van vliegtuigen en schepen;
  • Het Parijse Klimaat-Pact kan alleen slagen als zowel regeringen over de hele wereld als de (energie-)industrie hun taak oppakken
  • Wereldwijde netto zero CO2-emissie kan alleen bereikt worden als een aantal vooruitstrevende (Westerse) landen al in 2045 zero-emissie hebben bereikt en de meeste Westerse landen in 2060, als een aantal ontwikkelende landen die het zelfs in 2070 nog niet hebben kunnen bereiken.
  • Ook in non-energiesectoren zal het een en ander moeten gebeuren:
    • Cement;
    • Produktie van plastic;
    • Landbouw en veeteelt;
  • Sky besteed een heel aan hoofdstuk aan het tegengaan van ontbossing en het herplanten van bossen;

Shell erkent dat een proces als in Sky omschreven weleens voorgekomen is in de wereld, maar tot nu toe alleen op ad hoc basis, bijvoorbeeld bij het Montreal-Pact om gaten in de ozonlaag te voorkomen en te dichten. Het kan maar het zal niet vanzelf gaan.

Voor data die door Shell zijn gebruikt, zie: https://www.shell.com/promos/the-numbers-behind-sky/_jcr_content.stream/1521983779359/59afbb34cde700e5c51b9c75144ed10f35454847b32f104089229bb7c799b63b/shell-scenarios-sky-data-2018.xlsx

 

 

 

[1] Conference Of the Parties (COP), 2023 eerste controle moment = Global Stocktake.

[2] https://www.shell.com/promos/meeting-the-goals-of-the-paris-agreement/_jcr_content.stream/1524846542308/09a7262156403cb215e385c5d1d5b32ceeb2b82d75fe8a06ac1cafa3a6156e55/shell-scenarios-sky.pdf

[3] Een modern ijskast zal bijvoorbeeld maar net meer dan 1 GJ per jaar verbruiken. Niet duidelijk is wat Shell met het voorbeeld wil illustreren, want dat doet een koelvriescombinatie A+ vandaag de dag ook al, sterker er zijn A+++ koelvriescombinaties die “maar” 0,58 GJ per jaar verbruiken. https://www.eenheden-omrekenen.info/eenhedenrekenmachine.php?type=energie

[4] Zonne-energie zal blijven groeien met 20% per jaar. In 2035 zal er 6500 GW geïnstalleerde capaciteit zijn over een oppervlakte van 100.000 km2

Liberalisme en duurzaamheid

Deze column heb ik op 5 juni uitgesproken voor een bijeenkomst van VVD Den Haag

Liberalisme is in de eerste plaats een levensfilosofie. Een levensfilosofie die uitgaat van de kracht van de individuele mens, van de mens als ondernemer, zonder te ontkennen dat ieder mens weleens een helpende hand nodig heeft. Het is een manier van leven die uitgaat van optimisme, van kansen zien en pakken, zonder te ontkennen dat het weleens tegen zit en dat je dan ook best even in zak en as mag zitten. Liberalen hebben een hekel aan betutteling maar ontkennen niet dat ieder mens zo nu en dan even de goede kant opgeduwd moet worden. Want we zijn maar mensen, niet perfect en een vat vol tegenstellingen.

Liberalisme is vooral wars van dogma’s. En dat maakt Liberalisme een moedige levenshouding juist omdat het wars is van dogma’s. Liberalen krijgen geen instructies van boven, maar moeten met elkaar in dialoog steeds opnieuw uitvinden wat de goede weg is.

Duurzaamheid heeft te maken met het durven erkennen dat we allemaal behoefte hebben aan zaken als schone lucht en schoon water. En dat ook schone lucht en voldoende water een inspanning vergen. En liberalen kunnen inzien dat een mens zich juist van het dier kan onderscheiden door zijn instinct voor winst op de korte termijn te overwinnen. Ons instinct zoekt gemak nu en wil meer, en wij Liberalen hebben de moed om op het juiste moment in te grijpen en in te zien dat we het gemakkelijke pad moeten verlaten om uiteindelijk een beter leven te krijgen. Reculer pour mieux sauter zouden de Fransen zeggen, een stap achteruit om er daarna vele vooruit te kunnen zetten. Het was niet voor niets een liberaal die met het Kinderwetje van van Houten de eerste maatregelen tegen kinderarbeid nam, het was ook een liberaal die de economische mogelijkheden van het spoor onderkende en de moed had in te zien dat de overheid de regie en de financiering van infrastructuur ter hand moest nemen. In een tijd dat de meesten vonden dat je de ontwikkeling van het spoor aan de markt moest overlaten. We zijn hem er nog steeds dankbaar voor.

Toen er op mijn huis zonnepanelen geïnstalleerd moesten worden, meldde zich een Bulgaar die in Duitsland was opgeleid, want de combinatie mechanisch installeren en elektriciteit kenden we in Nederland niet.

Met liberalen aan het roer zal dat veranderen. Wij gaan voldoende aandacht besteden aan de economische kansen van duurzaamheid. Aan de voorsprong die we kunnen pakken door innovatie en aan de mogelijkheden die we zo creëren om juist op technologisch gebied opkomende economieën als China voor te blijven. Met liberalen aan het roer krijgen innovatieve bedrijven met innovatieve technologieën in de Haagse regio de ruimte om zich te ontwikkelen en op te schalen zonder al te veel benauwende regels en met de gemeente als launching customer. Waar mogelijk natuurlijk. Met liberalen aan het roer zal er op tijd aandacht zijn voor werkgelegenheid, en dus voor passende opleidingen en voor de benodigde zachte dwang richting uitkeringstrekkers om de kansen te pakken die zich nu voordoen. Juist Den Haag met haar relatief hoge werkeloosheid op lbo en mbo-niveau moet deze kansen grijpen. Kansen die bijvoorbeeld geboden worden door al die 150.000 huizen die geïsoleerd moeten worden, die van zonnepanelen moeten worden voorzien en waar warmtepompen in geïnstalleerd moeten worden.  Om maar een buitenplaats te noemen.

Samen met de universiteit van Delft gaan we een mooie bijdrage leveren aan duurzaamheid en tegelijk onze eigen economie stimuleren. Bijvoorbeeld op het gebied van composieten: lichtgewicht materialen die oorspronkelijk voor de vliegtuigindustrie zijn ontwikkeld. Delft heeft een specialisatie op dat gebied en in Den Haag op Ypenburg, tegen Delft aan, ligt Composite Valley te wachten op de juiste benaming. Dankzij de autoclaaf die Fokker daar achterliet heeft zich er al een cluster van composietbedrijven gevestigd. En het leuke is voor composiet heb je niet alleen hoogopgeleide ingenieurs nodig maar ook altijd Lbo’ers en Mbo’ers. Wij gaan duurzaamheid dus ook gebruiken om onze lokale ondernemers meer kansen te beiden.

Voor Liberalen is vrijheid het hoogste goed. Wij nemen vrijheid en verantwoordelijkheid serieus. Je bent vrijer naarmate je minder afhankelijk bent van anderen. Hoe minder invloed landen als Saudi-Arabië of Rusland op Europa hebben, hoe liever het mij is.  Hoe meer duurzame energie we kunnen opwekken met windparken op de Noordzee of zonnebanken, hoe minder fossiele energie we nodig hebben uit gebieden ver buiten het Westen, landen met andere ideeën over democratie en rechtsstaat.

Met Liberalen aan het roer komt er in een coalitieakkoord het oh zo korte doch oh zo belangrijke tussenzinnetje: “met zoveel mogelijk ruimte voor eigen keuze en flexibiliteit”.

Met liberalen aan het roer hebben we over vier jaar in onze Haagse regio aanzienlijk minder vervuilend autogebruik. Niet omdat we milieuzones hebben ingesteld of parkeren veel duurder hebben gemaakt. Nee we hebben het ov aantrekkelijker gemaakt. Het rijdt nu iedere 2 á 3 minuten. En het bruist in de Haagse regio van de innovatieve ondernemers die slimme technologieën hebben ontwikkeld voor zaken als auto’s op waterstofcellen, elektrische auto’s en opslag van duurzame energie.

Dankzij het liberale beleid van Den Haag kunnen deze ondernemers over vier jaar veel sneller opschalen. De Haagse regio exporteert inmiddels volop innovatieve produkten en de werkeloosheid is daardoor aanmerkelijk gedaald.

Den Haag is inmiddels ook een kenniscentrum voor aardwarmte geworden, niet alleen omdat we de eerste binnenstedelijke bron hebben, maar vooral ook omdat het gemeentebestuur als eerste grote gemeente in Nederland de aanleg van de benodigde infrastructuur naar zich toe heeft getrokken.

Om met Mark Rutte te spreken: ”duurzaamheid is een kansrijk exportproduct voor Nederland. We blijven natuurlijk de auto-vroempartij, maar ook elektrisch kun je heel hard rijden, sterker nog elektrisch trek je veel harder op.” Over kansen pakken gesproken.