Utopie of realiteitszin?

Toen ik lid werd van de VVD was dat omdat ik graag wilde dat mijn partij zich meer ging bezighouden met energietransitie en duurzaamheid. Ik wilde dat om twee redenen: omdat het een realiteit is dat de aarde opwarmt, het milieu verontreinigd raakt en grondstoffen als zoet water uitgeput raken als de mens ongegeneerd doorgaat. Tegelijkertijd maakte ik me zorgen om het van realiteitszin ontblote utopiegedrag van partijen als Groen Links. Mijn nachtmerrie was een wereld waarin de overheid met een zeer gedetailleerde, onleefbare regelgeving  mij allerlei quota zou opleggen mbt het aantal kilometers dat ik mag rijden of de hoeveelheid vlees die ik mag eten. Daarbij alle ruimte wegnemend om zelf hier creatief mijn CO2 uitstoot te verminderen op de manier die mij de minste pijn zou kosten.

Gelukkig heeft de VVD volte face gemaakt en het opwarmings- en vervuilingsprobleem naar  zich toegetrokken.

Wat helaas nog niet gebeurd is, is dat de VVD de discussie naar zich toegetrokken heeft en van meer gezond verstand heeft voorzien.

Het is goed utopien te formuleren mbt de uitstoot over tig jaar. Tegelijkertijd moeten we de realiteitszin hebben om plannen te maken die passen bij de realiteit van vandaag. Als we eigenlijk nog geen idee hebben hoe je in oude wijken van het gas af kan raken, laten we dat dan ook nog niet doen. Waarom berekenen we niet wat vandaag het laaghangend fruit is? Wat vandaag het messte resultaat oplevert per euro en wat in ieder geval nuttig is? Bijvoorbeeld alle gebouwen isoleren, openbaar vervoer en fietsen stimuleren, alle daken van zonnepanelen voorzien, etc. et.
En laten we vooral minstens 10% van het te besteden bedrag reserveren voor innovatieve technologien op dit gebied. Daarmee snijdt het mes aan twee kanten: we leveren een bijdrage aan het terugdringen van milieuverontreiniging en we verzekeren onze economische toekomst.

(Hoe) bereiken we op tijd netto zero CO2-uitstoot?

Voorspellen is lastig vooral als het om de toekomst gaat. En helemaal als het gaat om complexe mondiale maatschappelijke systemen. Daarom maakt Shell vaak gebruik van verschillende scenario’s om een beter beeld te krijgen van de mogelijk af te leggen weg.

Om de weg naar het Klimaatakkoord van Parijs[1] wat meer handen en voeten te geven heeft Shell onder de titel “Sky” een boekje met een aantal scenario’s uitgegeven.[2] Verplichte stof voor iedereen die een mening heeft of wil vormen of wil bijstellen over dit onderwerp.

Shell zou Shell niet zijn als het niet zou beginnen met wat interessante gegevens en caveats.

 

  • Het gemiddelde jaarlijkse energiegebruik per persoon is op dit moment 80 Gigajoules (GJ) en snelgroeiend. In de VS is het al 300 GJ tegenover Kenia nog maar 20 GJ!
  • In de eerste twee decennia van deze eeuw is het aantal verbindingen dat mensen maken door middel van internationale reizen verdubbeld.
  • In sommige Westerse landen bestaat een ratio van 800 auto’s op 1000 inwoners terwijl die ratio in India 42 is….en snel groeiend, want inwoners van India willen dezelfde welvaart bereiken als de inwoners van Westerse landen al hebben.
  • Wellicht contra intuïtief, maar efficiency blijkt vaak tot groei van verbruik te leiden. Zo heeft de omschakeling naar energiezuinige ledlampen te leiden groei in lichttoepassingen zelfs in steden waarvan men dacht dat hun lichtbehoefte verzadigd was
  • Bronnen van hernieuwbare energie moeten en de huidige fossiele energie en de groei aan energiebehoefte opvangen. En sommige ontwikkelingslanden gaat het niet snel genoeg: Vietnam bijvoorbeeld is bezig nieuwe kolencentrales te bouwen. Shell houdt er dan ook rekening mee dat Westerse landen zero-emissie eerder zullen bereiken dan veel ontwikkelingslanden.
  • Voorlopig zijn er nog geen grootschalig toepasbare fossielvrije oplossingen voor zaken als vliegen, varen, sommige chemische processen en voor industrieën die zeer hoge temperaturen nodig hebben zoals hoogovens.
  • Energietransitie zal ook op weerstand stuiten omdat het zal leden tot verlies van geïnvesteerd kapitaal en van bestaande arbeidsplaatsen. Weliswaar zal het ook leiden tot veel nieuwe werkgelegenheid, maar dat is er niet onmiddellijk en vaak lijkt het in eerste instantie onbereikbaar voor degenen die hun baan kwijtraken.
  • En de snelheid van ontwikkeling door bedrijven is voor een groot deel afhankelijk van de vraag of overheden de juiste randvoorwaarden creëren en een consistent beleid voeren.

Er worden drie scenario’s bestudeerd, of beter gezegd: ontwikkeld: Mountains, een scenario dat uitgaat van een top-down benadering met overheid in de lead. Of een, meer bottom-up waarbij de markt de drijvende kracht is: Oceans en tenslotte een combinatie van de twee, the best of both worlds, Sky genaamd. Het Klimaatakkoord van Parijs kan alleen gehaald worden in een Sky-scenario. In het Oceans (markt gedreven) scenario zou het tot ver na 2100 duren voordat CO2 neutraliteit bereikt wordt, terwijl het doel is dit voor 2070 te bereiken..

Oceans en Mountains zijn tot stand gekomen op de traditionele manier waarop Shell al decennia scenario’s schrijft: Shellmedewerkers worden uitgenodigd om in groepen te werken aan beelden over maatschappelijke trends die in potentie de komende eeuw vorm kunnen geven. Uit dat werk ontstaan contrasterende verhaallijnen.  Deze verhaallijnen worden getest aan de hand van modellen over energie-ontwikkeling om het effect te testen.  Zo ontstaan consistente, waarschijnlijke scenario’s.  Deze scenario’s zoeken geen doel. Vandaar dat het mogelijk is dat in Oceans en Mountains scenario’s de zero CO2-uitstoot nog niet bereikt is in 2100.

Bij Sky is het bereiken van netto zero CO2-emissie als doel gesteld voor de aanvang van het proces. Een ander uitgangspunt is dat er tussen 2018 en 2030 geen dramatische veranderingen zullen kunnen plaatsvinden omdat we te maken hebben met al gedane investeringen en weerstanden die nog overwonnen moeten worden. En omdat de nodige technologieën nog niet voldoende uitontwikkeld zijn. Wel zal er in die tijd aanmerkelijk geïnvesteerd worden in capaciteitsuitbreiding en zal er een forse kostenreductie plaatsvinden.

Uitgangspunten Sky:

  • Alle regeringen betrokken het Parijse Klimaatpact werken mee conform wat vastgelegd is in het Pact, ook China en India schakelen op.
  • Gedurende de jaren ’20 zal de emissie niet drastisch afnemen, maar zal er al wel veel capaciteit worden neergezet;
  • Energieverbruik per hoofd van de bevolking stijgt nauwelijks verder en blijft onder 100GJ, dankzij een zeer sterke stijging in energie-efficiency.[3]
  • Gedurende de jaren ’20 zullen steeds meer landen inclusief Vietnam en India besluiten te stoppen met het bouwen van kolencentrales en China zal zich gaan inspannen om kolencentrales uit te faseren;
  • Begin 2030 zal alle groei van energiebehoefte opgevangen kunnen worden door duurzaam opgewekte energie.[4] Tegen 2070 zal kolen van een aandeel van 20% zijn gezakt naar 6% en zal het alleen nog maar worden ingezet voor zeer hoge temperatuur toepassingen zoals het smelten van metaal uit ertsen.
  • Door de sterke technologische vooruitgang o.a. in energieopslag, CCS en biobrandstoffen in de jaren ’20, zal er een positieve kentering komen in de jaren ’30. Dit wordt bovendien gefaciliteerd door een juiste overheidssturing bijvoorbeeld m.b.t. beprijzing van CO2uitstoot.
  • Sky voorspelt ook de opkomst van waterstof, in het begin vooral als opslag voor overtollige hernieuwbare energie uiteindelijk zal het in Sky een aandeel van 10% krijgen vooral in transport (ook vlieg-) en industrie.
  • Met de daling van het gebruik van aardolie en aardgas, zullen overtollige olie- en gasfaciliteiten hergebruikt gaan worden voor opslag en transport van waterstof;
  • Zowel de distributienetten van elektriciteit en waterstof zijn sterk uitgebouwd; Sky zet vooral sterk in op elektrificatie; vijf keer zoveel elektriciteitsgebruik in 2070 vergeleken met 2020;
  • Sky rept niet over warmtenetten, restwarmte of aardwarmte;
  • Vloeibare biobrandstoffen maken hun entree in de wereld van vliegtuigen en schepen;
  • Het Parijse Klimaat-Pact kan alleen slagen als zowel regeringen over de hele wereld als de (energie-)industrie hun taak oppakken
  • Wereldwijde netto zero CO2-emissie kan alleen bereikt worden als een aantal vooruitstrevende (Westerse) landen al in 2045 zero-emissie hebben bereikt en de meeste Westerse landen in 2060, als een aantal ontwikkelende landen die het zelfs in 2070 nog niet hebben kunnen bereiken.
  • Ook in non-energiesectoren zal het een en ander moeten gebeuren:
    • Cement;
    • Produktie van plastic;
    • Landbouw en veeteelt;
  • Sky besteed een heel aan hoofdstuk aan het tegengaan van ontbossing en het herplanten van bossen;

Shell erkent dat een proces als in Sky omschreven weleens voorgekomen is in de wereld, maar tot nu toe alleen op ad hoc basis, bijvoorbeeld bij het Montreal-Pact om gaten in de ozonlaag te voorkomen en te dichten. Het kan maar het zal niet vanzelf gaan.

Voor data die door Shell zijn gebruikt, zie: https://www.shell.com/promos/the-numbers-behind-sky/_jcr_content.stream/1521983779359/59afbb34cde700e5c51b9c75144ed10f35454847b32f104089229bb7c799b63b/shell-scenarios-sky-data-2018.xlsx

 

 

 

[1] Conference Of the Parties (COP), 2023 eerste controle moment = Global Stocktake.

[2] https://www.shell.com/promos/meeting-the-goals-of-the-paris-agreement/_jcr_content.stream/1524846542308/09a7262156403cb215e385c5d1d5b32ceeb2b82d75fe8a06ac1cafa3a6156e55/shell-scenarios-sky.pdf

[3] Een modern ijskast zal bijvoorbeeld maar net meer dan 1 GJ per jaar verbruiken. Niet duidelijk is wat Shell met het voorbeeld wil illustreren, want dat doet een koelvriescombinatie A+ vandaag de dag ook al, sterker er zijn A+++ koelvriescombinaties die “maar” 0,58 GJ per jaar verbruiken. https://www.eenheden-omrekenen.info/eenhedenrekenmachine.php?type=energie

[4] Zonne-energie zal blijven groeien met 20% per jaar. In 2035 zal er 6500 GW geïnstalleerde capaciteit zijn over een oppervlakte van 100.000 km2